60 lat temu koleje wąskotorowe były potęgą, szczególnie w Sompolnie

Jeszcze na początku lat sześćdziesiątych z Konina można było dojechać pociągiem na przykład do Włocławka, Dąbia a nawet Łodzi, ale we wszystkich tych przypadkach trasa wiodła przez... Sompolno.

Pytani o kolejkę wąskotorową mieszkańcy Konina wspominają najczęściej drogę do pracy na leżących przy jej trasie odkrywkach Gosławice, Pątnów i Kazimierz, ewentualnie mówią o dowozie buraków cukrowych do Cukrowni „Gosławice”. Coraz mniej ludzi pamięta natomiast, że w czasach kiedy nie było jeszcze komunikacji miejskiej, ciuchcią jeździło się również w odwiedziny do krewnych albo znajomych.

Wysiadali z jadącego pociągu

Sam słyszałem od swojej mamy i jej braci opowieści o wyprawach do Mieczysławowa, miejscowości rodzinnej ich ojca a mojego dziadka - Stanisława Bartkowiaka. Zanim Mieczysławów pochłonęła kopalnia znajdował się mniej więcej dwa kilometry na północ od Pątnowa i dokładnie w tym miejscu tory kolejki skręcały w lewo, w kierunku Kazimierza Biskupiego.

Wujowie opowiadali mi, że przystanek znajdował się w samym Mieczysławowie, ale już w odległej o dwa kilometry na zachód Kamienicy go nie było. Toteż żeby się dostać do ciotki Kazimiery Majewskiej, musieli wyskakiwać z pociągu w biegu. I wcale nie były im do tego potrzebne umiejętności kaskaderskie, bo pociągi wąskotorowe nie przekraczały prędkości 40 kilometrów na godzinę, zwalniając na co ostrzejszych łukach nawet o połowę. A w tym akurat miejscu taki zakręt właśnie się znajdował.

Węzeł kolejowy Sompolno

Pisząc do tej pory o kolejach wąskotorowych w okolicach Konina ograniczałem się do linii zbudowanej ponad sto lat temu przez gosławską cukrownię do Anastazewa i doprowadzoną w 1914 roku przez niemieckie wojska do Czarkowa. Wprawdzie kiedy w latach siedemdziesiątych jako nastolatek jeździłem nad jeziora, niejednokrotnie widziałem sunące po wąskich torach lokomotywy z wagonikami, ale o ich historii nie wiedziałem zgoła niczego. I kiedy za sprawą projektu TrzeciTOR oraz Mariusza Harmasza zainteresowałem się ich dziejami, przeżyłem spore zaskoczenie.

Okazało się bowiem, że z Sompolna tory wąskotorówki prowadziły aż w trzech kierunkach, a w kasie tamtejszego dworca można było kupić bilety do wielu miejscowości nie tylko na Kujawach. Był to bowiem dla wąskotorówek węzeł kolejowy znacznie większy i ważniejszy od stacji w Koninie.

Tory z Kruszwicy

Wąskotorowa linia kolejowa do Sompolna została zbudowana przez niemieckie wojska na początku pierwszej wojny światowej, a więc w tym samym czasie co do Konina. Z tą różnicą, że o ile Konin połączono z siecią kolejową Cukrowni „Gosławice”, to do Sompolna przedłużono tory z cukrowni w odległej o 35 km w linii prostej Kruszwicy. Nowy odcinek zaczynał się w Jerzycach, leżących dokładnie w połowie drogi między tymi miejscowościami, na granicy zaborów pruskiego i rosyjskiego. Dalej pociąg zatrzymywał się w Piotrkowie Kujawskim, w Wierzbinku, Sompolnie, a następnie skręcał nieco na południowy wschód i jechał przez Dęby Szlacheckie i oba Osieki do Koła, by dotrzeć na koniec - zatrzymując się po drodze w Powierciu i Chełmnie - do Dąbia.