Pierwszy dom kultury w Koninie miał stanąć nad... Wartą

W 1950 roku wymyślono w Koninie, żeby gmach dla domu kultury stanął niedaleko przedwojennego gimnazjum żydowskiego, w którym mieści się dzisiaj Centrum Kształcenia Ustawicznego. Ostatecznie wybudowano go dopiero dwadzieścia lat później i to w zupełnie innym miejscu.

Gdzie w takim razie przez te dwie dekady odbywały się imprezy kulturalne? - zapytają zapewne Czytelnicy. Sam byłem bardzo zaskoczony, kiedy dowiedziałem się, że do 1957 roku domu kultury w Koninie... nie było! Jego funkcje wypełniało kilka dużych pomieszczeń, którym dało się przypisać cechy sali widowiskowej. Był to przede wszystkim kino-teatr Polonia z bogatą przedwojenną tradycją, w którym po wojnie otwarto kino Górnik, aula Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego (dzisiaj I LO) oraz przedwojenna siedziba „Strzelca”, gdzie od 1974 roku mieści się Państwowa Szkoła Muzyczna (PSM) w Koninie.

Dom Kultury i Sztuki

W 1949 roku, kiedy okazało się, że żadna z nich nie jest wystarczająca dla zaplanowanych z wielkim rozmachem uroczystości z okazji przypadającej wtedy setnej rocznicy śmierci Fryderyka Chopina i Juliusza Słowackiego oraz 150-lecia urodzin Adama Mickiewicza, podjęto starania o wybudowanie w Koninie domu kultury. Istotną rolę odgrywał w tej inicjatywie Związek Młodzieży Polskiej (ZMP), który obarczono zadaniem przygotowania wspomnianych uroczystości. W lutym 1950 roku Zarząd Miejski ZMP w Koninie poinformował Starostwo Powiatowe, że „na terenie miasta nie ma obiektów wolnych, które dałoby się zamienić lub odremontować na cele Kultury i Sztuki”.

Alicja Wardęcka-Gościńska, autorka bardzo skrupulatnego opracowania historii obecnej siedziby Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Koninie (o której początkach pisałem w tekście „Po „Strzelcu” NSDAP, po wojnie procesy zbrodniarzy, a potem... ZMP”), ustaliła, że pierwsze pismo na ten temat zostało sporządzone w grudniu 1949 roku. Ze wstępnej dokumentacji wynika, że w Domu Kultury i Sztuki w Koninie (taką nazwę zapisano w dokumentach) miała się mieścić nie tylko sala teatralna, ale również biblioteka z czytelnią oraz sale muzealne i wystawowe, a także mieszkania służbowe i gościnne. Otulony rozległym parkiem budynek o kubaturze 20 tys. metrów sześc. miał stanąć mniej więcej w miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się orlik Centrum Kształcenia Ustawicznego (na załączonej ilustracji).

Zaczęli już zwozić ziemię

I wydawało się, że wszystko idzie w dobrym kierunku, bo zaczęto już na miejsce budowy zwozić ziemię dla podwyższenie terenu, na którym miał stanąć nowy gmach. Jednak w maju 1950 roku Urząd Planowania Przestrzennego poinformował, że inwestycja nie może być realizowana w tym miejscu „z uwagi na roboty wodno-melioracyjne oraz budowę bulwaru i wału ochronnego”.

Przypomnę tylko, że w tym czasie był już znany zapis planu sześcioletniego, który zakładał budowę w Marantowie kombinatu koksochemicznego a przy obecnej ulicy Górniczej, której wtedy jeszcze nie było, pięły się w górę mury pierwszego bloku robotniczego osiedla. Nikt wtedy jeszcze nie przypuszczał, że rozrośnie się ono do rozmiarów nowego miasta i wkrótce całkowicie przytłoczy starą część Konina.

Projekt zespołu teatralnego

Cztery lata później sprawa siedziby dla domu kultury wróciła, choć nikomu nie przychodziło jeszcze do głowy lokować go na prawym brzegu Warty, gdzie pracownicy kopalni z rodzinami zajmowali dopiero sześć bloków. Były to dzisiejsze Górnicza 1 i 5 oraz Energetyka 1 (zasiedlone w 1953 r.), a także Górnicza 2, Kotłowa 2 i Energetyka 4 (zasiedlone w 1954 r.). Trwała też już budowa Domu Młodego Górnika, czyli budynku, w którym mieści się dzisiaj Starostwo Powiatowe. Alicja Wardęcka-Gościńska dotarła do dokumentów, z których wynika, że sprawę lokalizacji i uruchomienia Powiatowego Domu Kultury dyskutowano wtedy na posiedzeniach Powiatowej Rady Narodowej (PRN) i jej komisji kultury.