Kości z cmentarza w Czarkowie przeniesiono na kirkut w Koninie

Zmarłych chowano szybko, najczęściej jeszcze w dniu śmierci. Zajmowało się tym Bractwo Pogrzebowe (Chewra Kadisza). Po roku na grobach ustawiane były płaskie, pionowe nagrobki (macewy). W latach międzywojennych wyrabiali je dwaj kamieniarze: Zahs Lipszyc i Izydor Szwarc.

Po 1830 r. żydowski cmentarz w Czarkowie pozostawał nieczynny, ale wciąż był - według żydowskiej tradycji - bet olamem (domem wieczności). W jego sąsiedztwie budowano domy, a przez kilkanaście lat funkcjonował tam też dworzec kolejki wąskotorowej. Jednak w latach dwudziestych zaczęto w pobliżu wydobywać żwir dla powiatowej wytwórni betonów, co spowodowało zapadanie się nagrobków i odsłanianie kości, a jakby tego było mało, zaczęto kraść macewy. By zapobiec dalszym profanacjom, rabin Jakub Libszyc podjął decyzję o przeniesieniu szczątków zmarłych na nowszy cmentarz. Wobec oporu ortodoksyjnych Żydów, wziął na siebie grzech naruszenia grobów.

W 1932 r. przewieziono szczątki z Czarkowa na kirkut za parkiem i tam złożono we wspólnym grobie, podobnie postąpiono z macewami. 10 listopada 1939 r. Niemcy rozstrzelali na terenie żydowskiego cmentarza 56 mieszkańców Konina i powiatu konińskiego. Sam kirkut został przez okupantów sprofanowany, a nagrobki po wojnie rozkradziono.

W ziemi wciąż jednak spoczywają tam kości tysięcy byłych mieszkańców Konina wyznania mojżeszowego. To dlatego wśród projektów tegorocznego Konińskiego Budżetu Obywatelskiego znalazł się pomysł rewitalizacji terenu dawnego żydowskiego cmentarza w Koninie i budowy tam lapidarium, w którym znajdzie się miejsce dla macew (zadanie duże nr 18). Głosować można TUTAJ.

PS.

Choć lokalizacja starego żydowskiego cmentarza w Czarkowie jest zaznaczona na załączonym szkicu, precyzyjne określenie jego położenia jest bardzo trudne, bo samo skrzyżowanie ulic Poznańskiej i Bydgoskiej uległo od tego czasu radykalnej zmianie. I chodzi nie tylko o pojawienie się ulicy Dworcowej, której w 1922 r. jeszcze nie było, ale również zmianę przebiegu w tym miejscu zarówno ulicy Poznańskiej jak i Bydgoskiej.

Robert Olejnik