Konińska droga do odzyskania niepodległości. Skauci i peowiacy

Oprócz polskich szkół elementarnych i dwóch gimnazjów humanistycznych (osobno męskie oraz żeńskie), powstało w Koninie także gimnazjum żydowskie. W 1917 r. do sprawowania nadzoru nad konińskimi szkołami został powołany polski inspektor, który jednak wciąż musiał się liczyć z decyzjami niemieckiej administracji.

Stulecie śmierci Kościuszki

Wielką zdobyczą było wprowadzenie języka polskiego jako równoprawnego z niemieckim języka urzędowego, który – po reformie sądownictwa w lipcu 1917 r. – stał się jedynym używanym w salach sądowych. Ukoronowaniem tego procesu była zgoda na publikację i rozpowszechnianie polskich książek i czasopism, które jednakże były przez władze okupacyjne cenzurowane.

Co było niezmiernie ważne, Niemcy pozwalali również na organizację polskich imprez patriotycznych, o ile miały wyraźnie antyrosyjski wydźwięk. Stąd zorganizowane z dużym rozmachem w październiku 1917 r. obchody setnej rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki, stały się wydarzeniem mocno integrującym społeczeństwo polskie. Trwałą pamiątką po nich jest wmurowana nad wejściem do ówczesnej siedziby gimnazjum okolicznościowa tablica pamiątkowa.

Dlaczego 11 listopada?

Jesienią 1918 r. było już oczywiste, że Niemcy i Austro-Węgry przegrają wojnę, a pogrążona w rewolucyjnym chaosie Rosja nie będzie w stanie powstrzymać Polaków przed ogłoszeniem niepodległości. Rada Regencyjna ogłosiła w połowie października zaciąg do polskiej armii, 2 listopada pierwsze jej oddziały złożyły przysięgę, a w nocy z 6 na 7 listopada w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Z kolei 10 listopada prosto z Magdeburga przybył do Warszawy Józef Piłsudski, by przyjąć następnego dnia od Rady Regencyjnej dowództwo nad armią. Sama Rada Regencyjna ogłosiła 14 listopada swoje rozwiązanie i przekazała całą władzę Naczelnemu Wodzowi Wojsk Polskich Józefowi Piłsudskiemu, który dwa dni później poinformował państwa Ententy o powstaniu niepodległego państwa polskiego. Niespełna dwa tygodnie później został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa.

Już ten pobieżny przegląd wydarzeń, związanych z odradzaniem się państwa polskiego w 1918 r. pokazuje, że obok 11 listopada do miana przełomowych dla tego procesu równie dobrze mogłoby kandydować kilka innych dat, jak choćby 14 czy 16 dzień tego samego miesiąca.

Jednak w Koninie mamy szczególne powody do uczczenia tego właśnie dnia, bowiem 11 listopada 1918 roku doszło w naszym mieście do wydarzeń przełomowych i tragicznych. Ale o tym napiszę w innym tekście z cyklu Konińskie Wspomnienia.

Robert Olejnik

Zainteresowanych wydarzeniami, jakie w związku z odzyskaniem przez Polskę niepodległości, miały miejsce w Koninie, zachęcam do sięgnięcia po świeżo wydaną książkę Jacka Wiśniewskiego „Niepodległy Konin”, do nabycia w księgarni MAWI w Koninie, przy ul. 3 Maja 2.

Zapraszam też do udziału w konkursie, w którym nagrodą są książki Jacka Wiśniewskiego „Niepodległy Konin” i „Stary Konin”.