Jadłospis dla diabetyka – co można jeść przy cukrzycy?

Cukrzyca to schorzenie, które wymaga od chorego szczególnej uwagi podczas komponowania codziennych posiłków. Właściwie zbilansowana dieta to kluczowy element kontrolowania tej choroby. Wybór odpowiednich produktów może znacząco wpłynąć na utrzymywanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Przedstawiamy najważniejsze zasady, którymi należy się kierować podczas układania jadłospisu dla diabetyka.

Najważniejsze zalecenia w jadłospisie diabetyka

Oprócz farmakoterapii kluczową rolę w leczeniu cukrzycy odgrywa styl życia, a zwłaszcza sposób odżywiania. Specjaliści podkreślają, że nie ma jednej, uniwersalnej diety cukrzycowej. Diabetycy powinni odżywiać się zdrowo, zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia skierowanymi do osób zdrowych. Dodatkowo należy zwrócić szczególną uwagę na wielkość porcji oraz ilość i jakość spożywanych węglowodanów, pory posiłków, tempo jedzenia. Jednocześnie dieta powinna być indywidualnie dostosowana do potrzeb danej osoby, w czym pomaga regularne kontrolowanie glikemii. Mając świadomość, jak organizm reaguje na poszczególne produkty, łatwiej jest skomponować jadłospis dla diabetyka. W prawidłowo kontrolowanej diecie cukrzycowej jest jednak  też miejsce na zdrowe słodkości, takie jak sernik czy szarlotka dla cukrzyka.

Do najważniejszych zasad diety cukrzycowej należą:

• Regularne spożywanie posiłków, najlepiej co 3–4 godziny.
• Unikanie niekontrolowanego podjadania między posiłkami. Każda przekąska, słodzony napój czy kawa z mlekiem są traktowane przez organizm jak posiłek i powodują wzrost stężenia glukozy we krwi.
• Zachowanie odpowiedniej kolejności spożywania produktów w posiłku: jeśli to możliwe zacznij od warzyw, następnie zjedz produkty będące źródłem białka i tłuszczu, a dopiero na koniec zjedz produkty węglowodanowe.
• Odpowiednie nawodnienie organizmu – należy wypijać co najmniej 1,5–2 litrów płynów dziennie.
• Główne posiłki powinny przynajmniej w połowie składać się z warzyw, które są źródłem błonnika pokarmowego, witamin i składników o działaniu przeciwzapalnym.
• Owoce mogą się pojawić na talerzu diabetyka nawet codziennie, ale w mniejszej ilości niż warzywa.
• Aby zapobiegać szybkiemu wzrostowi glukozy we krwi, owoce warto łączyć z produktami dostarczającymi białko lub tłuszcz, np. z serkiem wiejskim, jogurtem, orzechami, masłem orzechowym.
• Pełnowartościowy posiłek dla diabetyka powinien zawierać źródło węglowodanów, najlepiej w formie razowych produktów zbożowych, które dzięki obecności błonnika, ulegają powolnemu trawieniu, co zapobiega szybkiemu wzrostowi glukozy we krwi.
• W skład posiłku cukrzyka powinny wchodzić też produkty będące źródłem białka zwierzęcego lub roślinnego w ilości około ¼ objętości talerza. Co najmniej raz w tygodniu mięso warto zastąpić rybami lub nasionami roślin strączkowych.
• W diecie diabetyka mogą pojawić się małe ilości tłuszczu, najlepiej roślinnego.
• Posiłki należy przygotowywać z produktów jak najmniej przetworzonych. Rozdrabnianie i gotowanie podnosi indeks glikemiczny jedzenia, przez co zostaje przyspieszone tempo wzrostu glikemii poposiłkowej.

Co można, a czego nie można jeść przy cukrzycy?

W jadłospisie diabetyka powinny się znaleźć:

• Wszelkiego rodzaju warzywa – najlepiej w formie surowej lub ugotowane al dente.
• Owoce – nieprzejrzałe, mało słodkie i niepoddawane obróbce termicznej. Szczególnie korzystne dla cukrzyków są owoce jagodowe (np. jagody, maliny, truskawki) i cytrusy (np. grejpfruty, pomarańcze), jabłka, gruszki.
• Pełnoziarniste produkty zbożowe – pieczywo razowe, grube kasze, brązowy ryż, makaron pełnoziarnisty, płatki zbożowe.
• Źródła białka – chude mięso, ryby, jajka, produkty mleczne, nasiona roślin strączkowych.
• Źródła tłuszczu – produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe o działaniu przeciwzapalnym, np. olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany, orzechy i nasiona, awokado.
• Woda i napoje bez dodatku cukru.

Produkty, które cukrzyk powinien ograniczać:

• Drobne kasze, jasne pieczywo, biały ryż, jasne makarony pszenne i ryżowe.
• Mięso czerwone i przetwory mięsne (wędliny, kiełbasy, pasztety itp.).
• Owoce, zawierające dużą ilość cukru, np. bardzo dojrzałe banany, mango, winogrona.
• Owoce suszone.
• Słodycze i inne produkty zawierające w składzie sacharozę, syrop glukozowo-fruktozowy, glukozę lub cukier w innej formie.
• Słodzone napoje.
• Sól i produkty zawierające ją w dużych ilościach.
• Alkohol.

Bibliografia:

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/zalecania-aktywni-czlonkowie-2023

Cukrzyca typu 2. Zalecenia dietetyczne opracowane przez dietetyków Centrum Dietetycznego Online. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2024/03/zalecenia_dietetycy_cukrzyca-typu-2.pdf