Zwłoki zastrzelonych na żydowskim cmentarzu leżały w pięciu warstwach

- Po wojnie pan Antecki z żoną pana Kwileckiego szukali mnie, bo ona chciała coś wiedzieć o ostatnich chwilach męża – opowiadała mi Barbara Nowacka. - A co ja jej mogłam powiedzieć, jak ja w tej sytuacji niewiele wiedziałam. Zapytała, może mam jakąś pamiątkę, może serwetkę papierową chociaż, może coś najmniejszego. Ja mówię: nic nie mam, bo stali, ręce do góry kazali trzymać i dojść nie było wolno.

Nie zdołano ustalić

Z postanowienia o umorzeniu postępowania: „Mimo zgromadzenia w powyższej sprawie obszernego materiału dowodowego, nie zdołano ustalić osób odpowiedzialnych za tę zbrodnie, które zdecydowały o przeprowadzeniu egzekucji i brały w niej udział. Nie zachowała się jakakolwiek dokumentacja, która jej dotyczyła. Wobec upływu kilkudziesięciu lat od zbrodni nie ustalono nawet czy taka dokumentacja kiedykolwiek istniała. Przesłuchani w toku śledztwa świadkowie ogólnie wskazują jako sprawców tej zbrodni funkcjonariuszy placówki Gestapo w Koninie, która w tym czasie w Koninie funkcjonowała. Jest to raczej jednak wskazanie subiektywne, nie poparte jednoznacznymi dowodami. Nie można też wykluczyć, iż inicjatorami zbrodni mogli być funkcjonariusze placówki Gestapo z Kalisza, której w tym czasie podlegało konińskie Gestapo. Świadkowie ci jednak nie wymieniają żadnych nazwisk ani nie wskazują na konkretnego funkcjonariusza, który brał udział w egzekucji lub był jej inicjatorem. Ich zeznania ograniczają się tylko do stwierdzeń, iż w egzekucji brali udział „gestapowcy" lub „żołnierze w czarnych i szaropopielatych mundurach". Dla uznania danej osoby za sprawcę niezbędne są jednak dowody, które by jednoznacznie wskazywały, iż dopuściła się ona danego czynu. W niniejszej sprawie takich dowodów nie zdołano zebrać”.

W 1959 roku, dwadzieścia lat po egzekucji z 10 listopada, w miejscu jej przeprowadzenia postawiono pomnik, który czterdzieści lat później został pokryty okładziną ceramiczną i uzupełniony o jeszcze jedną tablicę pamiątkową (fot. 12-14).

Dziękuję Piotrowi Pęcherskiemu za udostępnienie mi zdjęć zrobionych przez jego dziadka Zygmunta.

Przy pracy nad tekstami o egzekucji z 10 listopada 1939 roku korzystałem z następujących źródeł:

- postanowienie prokuratora Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu z 3 lutego 2006 r. o umorzeniu śledztwo w sprawie zbrodni ludobójstwa polegającej na zamordowaniu w dniu 10 listopada 1939 r. w Koninie co najmniej 56 mieszkańców Konina i okolic,

- Krystyna Wojtenko, Eksterminacja ludności powiatu konińskiego w okresie okupacji hitlerowskiej, w: Rocznik Koniński nr 5 z 1977 r.,

- Antoni Studziński, Moje życie w okupowanym Koninie, w: Rocznik Koniński nr 8 z 1980 r.,

- Stanisław Nawrocki, Konin w okresie okupacji hitlerowskiej, w: Rocznik Koniński  nr 11 z 1997 r.,

- Jacek Wiśniewski, Wspomnienia konińskiego adwokata,

- notatki i nagrania rozmów z Barbarą Nowacką w archiwum autora.