Który po ponad stu latach zakonników do Bieniszewa sprowadził

Problemem nowego właściciela był wydany przez zaborcę nakaz przeprowadzenia rozbiórki zabudowań klasztornych. Żeby je uchronić przed ostatecznym zniszczeniem, nowy właściciel odwlekał prace jak tylko to było możliwe, w rezultacie skończyło się na zdemontowaniu kopuł z obu wież kościelnych.

Przełomowy dla znaczenia Bieniszewa w życiu religijnym i patriotycznym był rok 1905, kiedy obchodzono 900-lecie męczeńskiej śmierci Pięciu Braci (według ówczesnej wiedzy do zabójstwa doszło w 1005 r.). W tym samym czasie teren klasztoru wraz z zabudowaniami przeszedł w ręce Stanisława Mańkowskiego, który kupił wówczas majątek Kazimierz Biskupi.

Na drugą wieżę pieniędzy zabrakło

Nowy właściciel zadeklarował, że nie tylko przywróci klasztorowi dawną świetność, ale odda go w ręce zakonników, których przyrzekł sprowadzić do Bieniszewa. Podjęcie bardziej zdecydowanych działań było możliwe dopiero po 1918 roku, kiedy Polska odzyskała niepodległość. O jego staraniach sporo mówi cytowany niżej (za Jerzym Łojką) list:

„Kazimierz, 3 października

Szanowny Księże Kanoniku,

Bardzo dziękuję za przysłane mi książki, które z wielkim zainteresowaniem czytam. (...) Zbieram (...) różne materiały co do historji Bieniszewa, a gdy ich dosyć zbiorę, chcę wyszukać kogoś w celu dokładnego opisu monografii Bieniszewa. (...) Gdyby Szan. Ksiądz Kanonik jeszcze coś o Bieniszewie lub o Kazimierzu znalazł, to bardzo bym prosił o wiadomość. […]

Miałem nadzieję, że w przeciągu trzech lat, najpóźniej czterech na drugą wieżę pieniędzy nazbieram. Tymczasem składki obecne są bardzo małe, a rozesłane odezwy, które dawniej dawały duże rezultaty, teraz nic nie dają, a moje dochody też się skończyły, także zupełnie nie wiem, kiedy zbiorę odpowiednią sumę na drugą wieżę, gdyż dopiero w tym roku wszelkie zaległości za postawienie pierwszej mogłem wyrównać. Wieża taka, miedzią kryta, kosztuje około 20.000 zł. Przy kościele co roku trzeba coś poprawiać. Tego roku zrobiłem trzy nowe żelazne okna, które dotychczas były zabite deskami i dałem nowy cynkowany dach na kaplicy. Może Pan Bóg da nam lepsze czasy, to się wtedy i drugą wieżę odbuduję, albo znajdzie się jakiś ofiarodawca. Gdy zbiorę 10.000 – to już zacznę budować, bo mam przekonanie, że z pomocą Matki Boskiej to się i resztę znajdzie”.

Powrót kamedułów

List musiał być napisany po 1932 roku, kiedy Stanisław Mańkowski postawił wspominaną w nim pierwszą wieżę kościelną, nakrywając ją hełmem z blachy miedzianej, „na którym osadzono w pozłacanej kuli krzyż, odnaleziony w katakumbach”. Drugą wzniesiono tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej, czego Stanisław Mańkowskiego już nie doczekał, zmarł bowiem w 1937 roku. Zdążył jednak w 1936 roku przekazać kamedułom kościół wraz z dwoma pozostałymi jeszcze w całości budynkami klasztornymi oraz przylegającą do nich ziemię (w większości pokrytą lasem) o powierzchni 6,5 ha.

Zanim do tego doszło, trwały wieloletnie starania o powrót zakonników do Bieniszewa. W tym celu już w 1922 roku wysłano z Bielan krakowskich do Włoch kilku zakonników, żeby ich do tego przygotować. Sprawę przyhamował jednak na pewien czas kryzys gospodarczy, który sprawił, że w 1930 roku kapituła generalna kamedułów nie wyraziła zgody na otwarcie bieniszewskiego eremu. Dopiero objęcie trzy lata później stanowiska wizytatora generalnego zakonu przez ojca Alojzego Poprawę, znów wyniosło sprawę na porządek dzienny.

Ostatecznie kameduli wrócili do Bieniszewa 2 lipca 1937 roku, po 118 latach nieobecności.

Robert Olejnik

Przy opracowywaniu tego artykułu korzystałem z opracowania Jerzego Łojko i Pauliny Łojko-Wojtyniak „Dzieje eremu w Bieniszewie 1663-2013” oraz „Kroniki domowej Mańkowskich” Andrzeja Emeryka Mańkowskiego.

Jako ilustrację tekstu wykorzystałem zdjęcie z grupy „Kazimierz Biskupi - gmina na starych zdjęciach i mapach” na Facebooku.