O warszawiance, która pracę w Grąblinie i Gosławicach znalazła

Była już wtedy matką dwójki dzieci, o czym dowiedziałem się z „Rejestru mieszkańców gminy Gosławice”, do którego szczęśliwie dotarłem, zanim jeszcze weszły w życie przepisy RODO. Dowiedziałem się wtedy, że urodziła się w Warszawie w 1900 roku, natomiast jej mąż - Bolesław Nowakowski – przyszedł na świat w Gosławicach. Ponieważ mieszkali tutaj z trójką dzieci aż do 1938 r., miałem nadzieje, że znajdę kogoś z bliższej lub dalszej rodziny.

Nic z tego - o Janinie Nowakowskiej słyszało jedynie kilkoro żyjących jeszcze uczniów przedwojennej szkoły, których uczyła języka polskiego. Ale nikt nie wiedział, co działo się z nią po wojnie i gdzie może mieszkać jej rodzina. Bo bardzo obiecująca informacja z rejestru mieszkańców, że w 1938 roku przeprowadzili się do Konina, również nie doprowadziła mnie do celu - przy Podgórnej, która zaczyna się między kościołem ewangelickim a dawną fabrykę Zaremby, posesji o podanym w rejestrze numerze 23 dzisiaj już nie ma!

Nauczycielka dziadka

Skąd młodziutka warszawianka wzięła się w prowincjonalnych Gosławicach i dlaczego przeniosła się tutaj – co również wyczytałem z rejestru mieszkańców gminy – razem z matką i siostrą? Znalezienie odpowiedzi na to pytanie stało się dla mnie tym istotniejsze, że – jak dowiedziałem się od krewnych – w pierwszych latach pracy Janiny Nowakowskiej w Gosławicach do tej samej szkoły chodził również mój dziadek Stanisław Bartkowiak!

I to chodził dosłownie, bo z Mieczysławowa, gdzie się urodził i mieszkał, do szkoły miał prawie cztery kilometry. Miejscowości już dzisiaj nie ma, bo pochłonęła ją odkrywka Pątnów, więc wyjaśnię tylko, że znajdowała się około dwa kilometry na północ od Pątnowa (il. 7). Dla wiejskich dzieci takie odległości nie były niczym nadzwyczajnym, więc na lekcje chodziły same, choć zawsze surowo napominane przez rodziców, żeby obchodziły Jezioro Gosławskie. Zimą, kiedy mróz skuwał wodę lodem, perspektywa skrócenia drogi prawie o pół kilometra była wyjątkowo kusząca, więc niektórzy uczniowie ryzykowali, w kilku przypadkach z tragicznym skutkiem.

Kiedy przy ulicy Podgórnej urwał się ślad Janiny Nowakowskiej i jej rodziny, znów udałem się do oddziału Archiwum Państwowego w nadziei, że po wojnie podjęła pracę w którejś z konińskich lub podmiejskich szkół. Nie znalazłem jednak jej nazwiska w żadnym z dokumentów z tamtych czasów, których zachowało się przecież całkiem sporo.

Ślub w Gdańsku

Nie wiedziałem, gdzie mogę jeszcze natknąć się na ślady poszukiwanej nauczycielki, więc powoli zacząłem oswajać się z myślą, że już niczego więcej się o niej nie dowiem. Dopisywałem do historii gosławickiej podstawówki kolejne wątki, znajdując potomków innych nauczycieli z jej przedwojennego grona pedagogicznego, od czasu do czasu idąc jakimś nowym śladem Janiny Nowakowskiej, nawet jeżeli popularność nazwiska kazała mi sceptycznie patrzeć na szanse trafienie akurat na tę konkretną osobę.

Nie wiem, czy Karol Fritz, dyrektor Szkoły Podstawowej nr 10 w Koninie-Gosławicach, uwierzył, że do końca 2018 roku nareszcie oddam książkę w postaci nadającej się do druku, ale ja sam byłem już przekonany, że dalsze poszukiwania Janiny Nowakowskiej nie mają sensu i muszę swoją pracę wreszcie skończyć.

Tymczasem krótko przed upływem tego terminu dowiedziałem się, że w 1950 roku jej syn brał ślub w Gdańsku! Była to pierwsza konkretna informacja o losach kogoś z rodziny Janiny Nowakowskiej po drugiej wojnie światowej, której – nie mogłem tego wykluczyć – mogli przecież nie przeżyć. Ta informacja bardzo zawęziła obszar poszukiwań i otworzyła szansę na zakończenie ich sukcesem. Ale o tym napiszę już w następnym odcinku Konińskich Wspomnień.

Robert Olejnik