Pamięci dziewięciu z Goranina

Tablica pamiątkowa, poświęcona dziewięciu zamordowanym we wrześniu 1939 roku mieszkańcom Goranina, zostanie odsłonięta 10 listopada, w 72 rocznicę rozstrzelania ich na cmentarzu żydowskim w Koninie.
 
Jak można wyczytać w sprawozdaniu ze śledztwa, prowadzonego przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniuw sprawie zamordowania na cmentarzu żydowskim w Koninie 56 Polaków, wśród pierwszych aresztowanych znaleźli się mieszkańcy wsi Goranin (gmina Ślesin), którzy we wrześniu 1939 r. weszli w skład tak zwanej „Straży Obywatelskiej", powołanej przez władze polskie do pilnowania słupów telegraficznych, stojących wzdłuż szosy.
 
W połowie października aresztowano Stefana Małkowskiego, Bronisława Lewandowskiego, Stanisława Dybałę, Władysława Cegielskiego, Dominika Szkudlarka, Stanisława Kamyszka, Stefana Kopieckiego i Wincentego Rzepkę. Aresztowano też Władysława Szmyta, pełniącego wówczas stanowisko sekretarza Gminy Sławoszewek, który wydał polecenie utworzenia takiej „Straży". Do ich obowiązków należało tylko patrolowanie określonego odcinka szosy, przy którym stały słupy linii telegraficznej, celem uniemożliwienia niemieckim dywersantom ewentualnego uszkodzenia linii.
 
Osoby wchodzące w skład „Straży Obywatelskiej" nie były uzbrojone, nie posiadały mundurów wojskowych a ich czynności w żaden sposób nie ograniczały praw niemieckiej ludności na tym terenie. Poza nimi aresztowano ponadto brata Stanisława Dybały, Józefa Dybałę oraz sołtysa Goranina Władysława Kaźmierskiego, których jednak później zwolniono.
 
Z zeznań świadków wynika, iż aresztowań dokonali żołnierze „umundurowani w czarne mundury SS i żandarmi". Aresztowanych przewieziono do Konina, gdzie osadzono ich w budynku więzienia przy ul. Wodnej. Rodzinom umożliwiono dostarczanie im paczek żywnościowych i przekazywanie bielizny.
 
W sumie aresztowano wtedy kilkadziesiąt osób, mieszkańców regionu konińskiego. 10 listopada 1939 r. w Koninie pojawiła się duża grupa umundurowanych funkcjonariuszy Gestapo lub SS. W tym samym dniu w więzieniu przy ul. Wodnej w Koninie wśród osadzonych tam Polaków została przeprowadzona selekcja, polegająca na wywoływaniu z cel określonych osób. Nie ustalono, jakimi kryteriami kierowano się przy selekcji osadzonych. Następnie grupa ta została przewieziona do siedziby Gestapo, gdzie prawdopodobnie przeprowadzono podobną selekcję wśród osadzonych w tamtejszym areszcie. W godzinach popołudniowych wszyscy zostali przewiezieni na teren konińskiego cmentarza żydowskiego. Z zeznań części świadków wynika, iż przywiezionych ustawiono w szeregu po kilku nad dołem, wykopanym wcześniej przez kilku Żydów pod strażą żandarmów o długości i szerokości kilkudziesięciu metrów i głębokości około 1,5 metra,  a następnie oddawano do nich pojedyncze strzały, strzelając im w tył głowy z pistoletów.

Po dokonaniu egzekucji dół z pomordowanymi, którzy leżeli w nim w kilku warstwach, został zakopany przez więźniów, którzy specjalnie w tym celu zostali na cmentarz sprowadzeni z więzienia przy ul. Wodnej. Nie zdołano ustalić osób odpowiedzialnych za tę zbrodnie, które zdecydowały o przeprowadzeniu egzekucji i brały w niej udział. Nie zachowała się jakakolwiek dokumentacja, która jej dotyczyła. Wobec upływu kilkudziesięciu lat od zbrodni nie ustalono nawet czy taka dokumentacja kiedykolwiek istniała.
 
Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej mieszkańców Goranina, którzy zostali zamordowani w 1939 roku na cmentarzu żydowskim w Koninie, odbędzie się 10 listopada o godz. 13.00 w Goraninie. Na uroczystość zapraszają: sołtys Goranina Henryk Cegielski, radny Michał Jankowski, burmistrz Mariusz Zaborowski oraz proboszcz ks. kan. Leszek Rybka.
 
Ĺąródło: opracowanie Jacka Wojciechowskiego, oparte na sprawozdaniu prokuratora Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu.