Na ofiarę czatują w zaroślach. Jak się można zabezpieczyć?

Wakacje sprzyjają wypoczynkowi na łonie natury, ale zwiększają ryzyko pokąsania przez kleszcze. Jak się zabezpieczyć? 

Pracownicy Powiatowej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Koninie, podczas wakacji spotykają się z uczestnikami letniego wypoczynku, aby zachęcać do zdrowego stylu życia. Wiele jest tam o kleszczach, ze względu na wzrost oraz zwiększenie się obszarów występowania. Czy mały kleszcz to duży problem? Do tej pory udało się dotrzeć z przekazem do ponad 140 uczestników półkolonii odbywających się w regionie.

Co trzeba wiedzieć? Kleszcze są pajęczakami, wykazują wytrzymałość na zmienne warunki otoczenia, a ich aktywność trwa od marca do listopada, z krótką przerwą na letnie miesiące, gdy temperatura wzrasta powyżej 25°C. Poszukują żywicieli zwykle wiosną i jesienią w porze przedpołudniowej i przedwieczornej. Do spotkania dochodzi w miejscach porośniętych trawą lub krzewami. Zarośla stanowią bowiem idealne miejsce oczekiwania na „ofiarę”. Coraz częściej można je spotkać w parkach, skwerach, przydomowych ogródkach, a nawet w piwnicach. Polują aktywnie lub czekają na liściu, źdźble trawy i zahaczają się, gdy przechodzi upatrzony żywiciel. Reagują na wibracje, zapach, stężenie dwutlenku węgla i ciepło ciała. Potrafią zaczepić się o skórę, sierść, ubranie. Nie skaczą, nie spadają z drzew. Wkłuwają się w skórę.

Istotne jest więc właściwe ubranie: bluzka z długim rękawem lub kurtka, długie spodnie, zakryte buty oraz kapelusz lub czapka. Dodatkowym zabezpieczeniem są środki odstraszające kleszcze (repelenty). Stosujmy je jednak ostrożnie, zgodnie z zaleceniami umieszczonymi na opakowaniu. Po powrocie do domu należy dokładnie obejrzeć skórę (np. za uszami czy w zgięciach kolan). Pomocne jest również wyczesanie włosów i umycie całego ciała. Ugryzienie kleszcza jest bezbolesne i nieproszony gość może pozostać niezauważony na ciele przez kilka dni.

Jak najwcześniejsze usunięcie kleszcza znacząco zmniejsza ryzyko ewentualnego zakażenia. W czasie żerowania mogą przenieść groźne dla zdrowia bakterie wywołujące boreliozę, czy wirusa kleszczowego zapalenia mózgu (KZM). Ocenia się, że nawet jeśli kleszcz był zakażony to w przypadku usunięcia go ze skóry do 12 godzin od momentu ukąszenia - liczba krętków boreliozy, która przedostanie się do organizmu człowieka, będzie zbyt mała, aby spowodować zakażenie. Tkwiącego w skórze pajęczaka nie wolno niczym smarować (masłem, kremem, wazeliną), zgniatać, przypalać czy polewać spirytusem, ale usunąć za pomocą szczypczyków dostępnych w aptece. Należy chwycić jak najbliżej skóry i ruchem lekko obrotowym energicznie pociągnąć do góry. Miejsce zdezynfekować i sprawdzić, czy nie został jego fragment. W przypadku jątrzenia ranki, pojawienia się rumienia oraz innych objawów należy skontaktować się z lekarzem. Badanie kleszcza usuniętego ze skóry, w celu sprawdzenia czy jest on nosicielem chorób, nie jest uznawane jako metoda diagnostyczna.

Choroby przenoszone przez kleszcze są narastającym problemem epidemiologicznym i klinicznym Do zachorowań najczęściej rozpoznawanych w Polsce należy borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. Zakażenie boreliozą w pierwszej fazie przebiega bezobjawowo. Objawy w postaci okrągłego lub owalnego rumienia mogą pojawić się w ciągu kilku tygodni od ugryzienia. Objawy te są niebolesne, zmieniające się wraz z upływem czasu aż do całkowitego zniknięcia. Zakażeniu towarzyszyć mogą również objawy grypopodobne oraz senność czy zaburzenia równowagi. Boreliozę leczy się terapią antybiotykową. Jeżeli u chorego nie występuje typowy rumień wędrujący, rozpoznanie wykonuje się poprzez badanie krwi. Zabezpieczeniem przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie, które uodparnia organizm na tę chorobę. Warto je wykonać zimą lub wczesną wiosną, przed pierwszym wzrostem aktywności kleszczy.

Ze względu na gwałtowny wzrost liczebności kleszczy oraz zwiększenie się obszarów ich występowania ważna jest edukacja. Służy temu projekt „Mały kleszcz - duży problem?”, realizowany na terenie woj. wielkopolskiego od 2018 roku.