Przyjaciel Chopina i nauczyciel Moniuszki grał na organach w Koninie

W 1901 roku prospekt konińskiego instrumentu - jak jest nazywana frontowa elewacja zewnętrznej obudowy organów - został wymieniony na neogotycki (fot. 2). Natomiast same organy Riemera się nie zachowały - prawdopodobnie zaginęły po drugiej wojnie światowej - a na ich miejsce w 1959 roku wstawiono instrument sprowadzony z kościoła ewangelickiego w Polanicy-Zdroju. Do dzisiaj istnieją organy w Turku, które, co ciekawe, posiadają te same głosy oraz kosztowały tyle samo, co konińskie. Można więc przypuszczać, że były to instrumenty wykonane według tego samego projektu i posiadały ten sam prospekt (fot. 3).

Nauczyciel Moniuszki

Karol August Freyer – wirtuoz gry na organach, kompozytor i pedagog – urodził się 15 sierpnia 1803 roku w Oberschaar koło Drezna. W Lipsku zdobył wykształcenie w zakresie gry na organach, teorii muzyki i kompozycji. W 1827 roku przybył do Warszawy i wtedy zaczął udzielać lekcji muzyki ośmioletniemu wówczas Stanisławowi Moniuszce. Od 1828 roku studiował w Szkole Głównej Muzyki m.in. u Józefa Elsnera, kolejnego przedstawiciela polskiego romantyzmu muzycznego. W tym czasie poznał Fryderyka Chopina. Odwiedził go w 1829 roku w Wiedniu.

W 1834 roku odbył podróż koncertową po Niemczech. Od 1837 do 1879 roku był organistą i dyrektorem muzycznym w Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętej Trójcy w Warszawie. Założył tam szkołę muzyczną, gdzie nieodpłatnie uczył mniej zamożnych uczniów. Po zamknięciu po powstaniu listopadowym Szkoły Głównej Muzyki przez władze carskie była to jedyna tego typu placówka w stolicy. W 1861 roku wszedł w skład zarządu nowopowstałego Instytutu Muzycznego w Warszawie i uczył tam gry na organach, harmonii i kontrapunktu. Wtedy też zlikwidował swoją szkołę. W 1866 roku zrezygnował z nauczania w Instytucie z powodu choroby, a jego obowiązki przejął Stanisław Moniuszko.

Orgelbuch

Freyer komponował preludia, fantazje, wariacje i chorały organowe, a także msze i chorały oraz utwory lekkie, jak tańce. Jego Orgelbuch, czyli książka zawierająca opracowania akompaniamentów organowych ewangelickich pieśni, była podstawowym dziełem tego typu na ziemiach polskich i znajdowała się w niemal każdej parafii. Jest autorem muzyki do rozpoznawalnej pieśni Upadnij na kolana.

W grze na organach osiągnął wirtuozowską biegłość. Wyróżniał się znakomitą grą pedałową. Mistrzowsko wykonywał dzieła Jana Sebastiana Bacha, dzięki czemu zyskał opinię jednego z najlepszych ówczesnych wirtuozów organowych.

W 1838 roku ożenił się z Dorotą z Rothów Einert, wdową po Karolu Fryderyku Einercie, poprzedniku Freyera na stanowisku organisty w kościele Świętej Trójcy w Warszawie. Zmarł 28 maja 1883 roku i został pochowany na cmentarzu we wsi Pilica koło Warki.

Żegnał go Ryszard Trenkler

Konin towarzyszył Augustowi Freyerowi także wiele lat po jego śmierci. 13 listopada 1976 roku na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie w kaplicy Halpertów odbyła się skromna uroczystość związana ze sprowadzeniem do stolicy szczątków kompozytora, ekshumowanych z przeznaczonego do likwidacji cmentarza w Pilicy k. Warki. Przemówienie podczas wspomnianej uroczystości wygłosił ksiądz senior Ryszard Trenkler, duchowny luterański, wówczas proboszcz parafii w Warszawie, który urodził się we Władysławowie koło Turku. Był on bratem znanego konińskiego cukiernika i restauratora Jerzego Trenklera, a w latach 1949-50 pełnił obowiązki administratora parafii ewangelickiej w Koninie. Preludium c-moll Chopina (nr 20 op. 28) wykonał Witold Trenkler, miejscowy organista, syn Ryszarda.

Chopin jest zdecydowanie najbardziej rozpoznawalnym polskim kompozytorem, przez co wydaje się, że w pamięci kulturowej przyćmiewa on cały obraz ówczesnego środowiska muzycznego, a obok niego, poza Moniuszką, należy wymienić też: Karola Kurpińskiego, Józefa Elsnera, Władysława Żeleńskiego, a także kobiety: sentymentalistkę Marię Szymanowską i znaną z rozpoznawalnego na całym świecie utworu „Modlitwa Dziewicy” Teklę Bądarzewską. Dlatego warto przypomnieć wizytę Freyera w Koninie, zwłaszcza że była zorientowana na muzykę.

Alan Woźniak