Z pracy kmieci z Kurowa Zemełkowie wybudowali słynną kamienicę

Sto lat później, bo w roku 1788 r. przy okazji zliczania w powiecie konińskim dymów – czyli chałup, a ściślej każdego komina na dachu - ustalono, że w Kurowie było ich tylko pięć. Podobna liczba zabudowań mieszkalnych była w Laskówcu (6) i Rudzicy (7), natomiast w pobliskim Czarkowie było ich już trzy razy więcej, w Niesłuszu – 12, a w Morzysławiu – 13.

W podobnym wykazie z początków XVII wieku można też znaleźć nazwiska właścicieli domów w Kurowie. Wymieniając gospodarstwa autor spisu przy każdym podaje, czyje ono było: Nieszewskie, Muszyńskie, Libborowe (Libberowe), Augustiańskie, Kubickie, Kuzalowe, Troianowiczowe, Wachałkowe, Wyrzyczkowe (Jerzyczkowe?), Fikusewskie, Jakuba Pilockiego, Kowaliczkiej Garncarki, Pachłowskie, Mularczewskie, Piekielniczakowe, Kozlorczewskie, Kowaliczków i Wątrobińskich.

Oskarżony Łukasz Weresz

Sporo nazwisk mieszkańców Kurowa zachowało się też w aktach spraw sądowych. W 1616 roku przed konińskim sądem spierali się Wawrzyniec Grabarczyk i Agnieszka Zgaczanka, oboje z Kurowa, a do protokołu rozprawy trafił również ówczesny sołtys tej wsi o imieniu Adam. Sześćdziesiąt lat później w tym samym sądzie naprzeciwko Grzegorza Troińskiego z Zagórowa stanął Franciszek Rapeła z Kurowa, a w 1678 roku Łukasz Weresz z Kurowa został oskarżony o niewykonywanie powinności miejskich.

Nazwiska mieszkańców wsi znalazły się również w trzyletnim kontrakcie na dzierżawę Kurowa, zawartym w 1779 roku z urzędującym wówczas burmistrzem Konina. Bazyli Józefowicz zobowiązał się w tej umowie do płacenia 200 florenów rocznego czynszu w zamian między innymi za powinności świadczone w robociźnie przez mieszkańców Kurowa: Franciszka Górnego, Józefa Walczaka, Frącka Dolnego i Andrzeja Pasierba.

Mórg 125, prętów 22

Wraz ze zniesieniem w 1864 roku przez rosyjskiego zaborcę pańszczyzny i nadaniem chłopom prawa własności do posiadanej przez nich ziemi, zmienił się status wsi Kurów i jej mieszkańców. Cztery lata przed tą dziejową zmianą burmistrz Konina sporządził na polecenie naczelnika powiatu opis statystyczny miasta, w którym znalazły się też skąpe informacje o Kurowie.

„Miasto posiada wieś Kurów nad rzeką Wartą, na czynsz wieczyście wydzierżawioną, obejmującą powierzchni mórg 125, prętów 22” – czytamy w dokumencie z 1860 roku. Morga to trochę ponad pół hektara, a pręt to niecałe dwie jego setne, więc w sumie Kurów miał wtedy nieco ponad 70 ha powierzchni, z czego pola zajmowały 63, a łąki - 6,2 ha. W sprawozdaniu skrupulatnie wyliczono, że drogi zajmują niewiele ponad hektar. „Lasów, stawów  i zarośli nie ma żadnych”.

Połowa kurowskich zagonów nadawała się pod pszenicę – jak zapisał autor dokumentu, a połowa pod żyto. „Czynszu z wsi Kurowa opłacają wieczyści dzierżawcy do kassy miejskiej w Koninie corocznie rubli srebrnych 66, kopiejek 3”. Na koniec mamy jeszcze informację, że konińskie probostwo ma w Kurowie półtorahektarowy ogród.

Od chwili zniesienia pańszczyzny status Kurowa i jego mieszkańców zmienił się radykalnie. Ale dalsze dzieje tej wsi i jej mieszkańców opiszę już w następnym, ostatnim tekście na ten temat.

Robert Olejnik

Podczas pracy nad tekstem korzystałem z następujących źródeł: Jerzy Łojko (red.), Civitas Konin; Janusz Sobczyński, Jan Zemełka (Zemelius) z Konina; Józef Śmiałowski, Opisy historyczne i statystyczno-topograficzne miast Konina i Kazimierza z 1860 r., w Rocznik Koniński nr 14 z 2004 r., str. 171-195.

Dziękuję też Krzysztofowi Gorczycy za cierpliwe objaśnianie terminów historycznych.