Sejm. Co dalej z Funduszem Sprawiedliwej Transformacji?

Czy Fundusz Sprawiedliwej Transformacji przetrwa w nowym budżecie Unii Europejskiej? To pytanie zdominowało posiedzenie sejmowej Podkomisji Stałej ds. Sprawiedliwej Transformacji. W obradach wzięli udział posłowie, przedstawiciele rządu, samorządowcy i eksperci z regionów węglowych. Dyskutowano o skuteczności dotychczasowych działań i zagrożeniach, jakie niesie brak kontynuacji tego kluczowego mechanizmu wsparcia po 2027 roku. Na zakończenie podkomisja przyjęła dezyderat, który już jutro trafi do Komisji do Spraw Unii Europejskiej. 

Jak podkreślono podczas obrad, Fundusz Sprawiedliwej Transformacji – stworzony, by wspierać regiony odchodzące od węgla – spełnia swoje zadanie. Sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej Jacek Karnowski poinformował, że z puli 3,85 mld euro przeznaczonych dla Polski wykorzystano już od 42% (woj. łódzkie) do 66% (woj. wielkopolskie). Jednocześnie skrytykował niektóre inwestycje finansowane z funduszu, wskazując, że środki te powinny przede wszystkim wspierać restrukturyzację i miejsca pracy, a nie projekty infrastrukturalne o marginalnym znaczeniu gospodarczym. 

Regiony węglowe bronią efektów funduszu 

Prezes Agencji Rozwoju Regionalnego w Koninie Maciej Sytek przypomniał, że zasady wydatkowania funduszy wypracowano lokalnie – w porozumieniu między samorządami, przedsiębiorcami i społecznościami. W jego ocenie, FST przyniósł stabilizację społeczną i złagodził napięcia towarzyszące transformacji energetycznej. Dzięki niemu – jak zaznaczył – regiony górnicze przeszły przez ten proces suchą stopą”. Wskazał też, że z kompleksu ZE PAK odeszło w ostatnich latach ok. 3 tys. pracowników, z czego zdecydowana większość znalazła nowe zatrudnienie lub przeszła na emeryturę. 

Instrat: pieniądze muszą realnie zmieniać regiony 

Prezes Fundacji Instrat Michał Hetmański zwrócił uwagę, że prawdziwy test skuteczności FST dopiero nadchodzi – w momencie, gdy przyspieszy zamykanie kopalń i bloków węglowych. Ostrzegał przed sytuacją, w której fundusz zostanie oceniony jako „przejedzony” zamiast realnie transformacyjny. Jego zdaniem środki zbyt często trafiały do instytucji publicznych, zamiast do prywatnych przedsiębiorców, którzy tworzą trwałe miejsca pracy. 

Nowy budżet UE – bez osobnego funduszu, ale z tym samym celem 

Przedstawicielka Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej poinformowała, że w nowej propozycji Komisji Europejskiej dotyczącej Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2028–2034 nie przewidziano osobnego Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Zastąpi go fundusz parasolowy, łączący kilka dotychczasowych instrumentów. Cel „sprawiedliwej transformacji” pozostanie jednak w budżecie, a sposób jego realizacji będzie zależał od decyzji krajów członkowskich. 

Dezyderat w sprawie kontynuacji wsparcia 

Podkomisja, której przewodniczy poseł Krzysztof Gadowski, jednogłośnie przyjęła projekt dezyderatu wzywający do zapewnienia ciągłości wsparcia dla regionów górniczych po 2027 roku. Dokument trafi jutro do Komisji do Spraw Unii Europejskiej.  W uzasadnieniu wskazano, że regiony górnicze podjęły w ostatnich latach ogromny wysiłek w przygotowaniu i wdrażaniu terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji. Dzięki środkom FST rozpoczęto setki projektów łagodzących skutki odchodzenia od węgla, wspierających dywersyfikację gospodarczą, rekultywację terenów pogórniczych i poprawę jakości życia mieszkańców. 

Podkomisja apeluje, by w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej zapewnić kontynuację tego procesu – tak, by transformacja energetyczna w Polsce była naprawdę sprawiedliwa, trwała i społecznie akceptowalna.