Wojna i okupacja oczami dziecka

II wojna światowa była największym i najkrwawszym konfliktem w dziejach ludzkości. Nie ma chyba dziedziny życia, na którą nie wpłynęłaby polityka hitlerowskich Niemiec. Pierwszą i najbardziej bezbronną ofiarą każdego konfliktu zbrojnego są zawsze dzieci. Zabijane. Okaleczane. Osieracane.

W zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (zespół archiwalny: Ministerstwo Oświaty w Warszawie, sygn. 2/283/0/2.22) zachowało się przeszło 11 tys. rysunków wykonanych przez dzieci na zlecenie Ministerstwa Oświaty w 1946 r. Niniejsza wystawa ukazuje dzieciństwo brutalnie przerwane przez zbrodniczą wojnę i przeszło pięć długich lat okupacji niemieckiej (1939-1945). Prace przygotowane przez najmłodszych w pierwszych powojennych latach są próbą oswojenia i uporania się z traumą doświadczoną w okresie wojennego i okupacyjnego terroru – latami pełnymi strachu, upokorzeń i wszechobecnej śmierci.

Kto wie, czy dziecko, które wykonywało swój rysunek, przywołujący wspomnienia z czasów wojny, nie trzymało kredki w swoich dłoniach po raz pierwszy w życiu? Na ile zamalowana kartka stała się próbą zaleczenia ran i blizn doświadczonych na ciele i duszy? Czy „terapia” z przelewaniem swoich wspomnień na papier pozwoliła zblaknąć i wypłowieć żywym kolorom niedawnych doświadczeń?

W zasobach archiwalnych zachowały się prace plastyczne dzieci głównie z dawnego województwa poznańskiego, w mniejszym stopniu zaś z województw: lubelskiego, bydgoskiego i łódzkiego. W przeważającej mierze dotyczą one traktowania ludności polskiej w ramach polityki III Rzeszy i trudno odszukać w nich odbicia relacji polsko-radzieckich, polsko-ukraińskich, Holocaustu czy powojennych wysiedleń Polaków z Kresów Wschodnich. Jeśli się pojawiają, to wyłącznie jednostkowo. Nie ulega wątpliwości, że tematyka części prac plastycznych dzieci mogła być im sugerowana. Bywają klasy szkolne, które w całości poruszały wyłącznie określoną tematykę np. bombardowań czy wysiedleń Polaków przez hitlerowskie Niemcy. Wobec ogromu materiału archiwalnego postarano się dobrać go tak, aby na wystawie pojawiło się jak największe spectrum tematyczne wytworów plastycznych najmłodszych ofiar II wojny światowej. Przy doborze materiału dołożono szczególnych starań, aby zaprezentować przeżycia i doświadczenia dzieci z terenów Wielkopolski, ze szczególnym uwzględnieniem wschodniej Wielkopolski.

Plenerowa wystawa „Wojna i okupacja oczami dziecka” jest dostępna dla publiczności od 30 sierpnia,  na terenie ogrodu muzealnego.